Sầu riêng là mội trái cây nhiệt đới với một mùi hương đặc biệt gây nhiều bàn cãi không những cho người Tây Phương mà còn là vấn đề gây nhức đầu cho Chính quyền tại mội số quốc gia như Singapore..
Sầu riêng là một trong những cây sống lâu đời nhất tại các khu rừng nhiệt đới Đông Nam Á, nhất là tại Borneo và những đảo thuộc Quần đảo Mã lai. Quả phát triển đầy đủ có thể lớn từ bằng một quả bưởi đến một quả bóng để chơi bóng chuyền, có thể tròn hay bầu dục, nặng trên 5 pounds.
Ngay tại các nước Đông Nam Á cho đến Philippines những người ưa thích Sầu riêng đã có những nhận xét rất trái ngược nhau về quả này.
Tại Mã lai, Thái lan, Indonesia và Philippines, Sầu riêng được cho là có tính kích dục (aphrodisiac) (Tục ngữ Mã lai có câu: Khi trái sâu riêng rớt xuống thì sà rong được vén lên = when the durians fall, the sarong rise) Quả sâu riêng được ưa chuộng đến mức người nào sở hữu được một cây sầu riêng là đủ sống suốt đời!và làm chủ cây sầu riêng cũng là nỗi khổ vì sẽ phải ngủ dưới gốc cây để canh chừng để không bị mất trộm quả? Khoảng cuối thập niên 20, Công ty Durian Fruit Products of New York Giy đã đưa ra thị trường sản phẩm ‘Dur-India’, như là một loại thực phẩm bồi bổ sức khỏe. Sản phẩm đựng trong chai và bán 9 đô la mội lố 12, đủ dùng cho 3 tháng. Các viên này được ghi trong công thức là chứa Sầu riêng và một dược thảo thuộc nhóm Allium từ Ấn độ, cùng với lượng khá cao Vitamin E. Công ty quảng cáo là thành phẩm ‘cung cấp nắng lượng cô đọng tốt nhất thế giới, giúp cơ thể hoạt động không biết mệt, tỉnh thần sảng khoái đầu óc sáng suối..’ nhưng thành phẩm không bán được! và sau đó biến khỏi thị trường.
Singapore là quốc gia có những luật lệ rất khắt khe về Sầu riêng: cấm chở trên taxi, xe buýt, trên phà. Công ty hàng không Singapore sẽ tịch thu sầu riêng nếu hành khách mang theo, bất kể trong hành lý xách tay hay gửi theo phi cơ. Trong các đường xe điện ngầm có treo những bảng vẽ quả sâu riêng với dấu hiệu vòng tròn gạch chéo nghĩa là cấm mang theo, giống như cấm thuốc lá, cấm khạc nhổ. Tuy nhiên, tại Nhà hàng Four Seasons giữa thành phố, có một khu vực riêng đặt tên là Durian House chỉ bán sầu riêng và các sản phẩm từ sầu riêng như bánh, sữa sóc, kem, bánh trung thu nhân sầu riêng, kẹo... và cả mì sâu riêng!
HongKong, nơi mà ăn sầu riêng là biểu tượng cho sự giầu sang, sầu riêng trồng nội địa không đủ cụng cấp nên mỗi mùa sầu riêng Hãng hàng không Cathay Pacific phải chở hàng trắm tấn từ Bangkok về HongKong. Tại Bắc Kinh, giá sầu riêng lên đến 50 USD một quả.
Năm 1966, một công ty Thái Lan đã đưa ra thị trường một loại condom(!) có mùi sầu riêng.. Chính phủ Thái không thích sáng kiến (!) này và lấy lý do sản phẩm làm mất uy tín gây hại cho ngành trồng tỉa nên đã cấm sản xuất!
Tên Khoa học và các tên thông thường:
Durio zibethinus thuộc họ thực vật Bombacaceae.
‘Duri’ danh từ Mã lai có nghĩa là cọc nhọn, để chỉ vỏ ngoài của quả có nhiều gai cứng như những cây cọc nhỏ. ‘Zibethinus, nghĩa là có mùi khó ngửi, hôi như mùi chồn.
Tên Anh ngữ: Durian.
Tên Kampuchea: Tu-ren; Thái Lan: Turian (Vua của các loại quả); Indonesia: Ambeian, Dooren.
Đặc tính thực vật:
Sầu riêng thuộc loại cây thân gỗ lớn, cao 15-20m, có khi đến 30m. Lá đơn mọc so-le. Phiến đầy hình thuôn dài, đầu nhọn trên mặt có nhiều lông vẩy, mặt dưới màu vàng. Hoa mọc thành chùm ở thân có nụ tròn, cánh hoa mầu trắng, nhiều nhị. Hoa nở ban đêm có mùi thơm Sầu riêng thụ phấn nhờ dơi. Quả loại nang mở có vách, bên ngoài vỏ có gai nhọn. Quả có thể cân nặng trên 2kg (5 pounds), tự rụng khi chín tới (do đó rất nguy hiểm khi đi trong vườn sầu riêng khi mùa quả chín). Quả sầu riêng thay đổi rất nhanh trong giai đoạn chín, có thể lên men khá nhanh chỉ 2 ngày sau khi chín mùi. Quả chín nứt thành 5-7 ngăn, mỗi ngăn chứa từ 1 đến 7 hột. Hột màu vàng, to bao quanh có lớp áo (thường gọi là cơm) mềm màu vàng nhạt hay trắng, có hương vị đặc biệt. Cây trổ hoa vào tháng 3-4 (tại Việt Nam, cây trổ hoa khoảng tháng 12), kết quả trong các tháng 4-5. Có khi phải chờ đến 15 nằm cây mới cho quả.
Hiện nay Sầu riêng được nhân giống bằng nhiều cách như tháp mắt, tháp cành, ghép cây và chiết cây. Tháp là phương pháp được áp dụng nhiều nhất tại Việt Nam. Cây tháp có thể cho quả sau 3-5 nằm, và mỗi cây có thể cho từ 50-70 quả.
Sầu riêng nổi tiếng nhất thế giới được cho là trồng tại Thái lan (Thái lan hiện là nước đứng hàng đầu thế giới về trồng và xuất cảng Sầu riêng, chủng Mornthong được xem là chủng tốt nhất có thể làm đông lạnh để xuất cảng) Tại Thái còn có một chủng đặc biệt không có mùi!
Sầu riêng được đưa vào Việt Nam từ Thái Lan và được trồng đầu tiên trong vùng Tân qui (Biên Hòa). Miền Nam Việt Nam có nhiều vùng đất rất thích hợp để trồng Sầu riêng. Các tỉnh miền Đông như Bình long, Phước Long, Lái Thiêu và miên Tây như Sóc Trắng, Bến Tre đều trồng được sầu riêng và có những loại Sầu riêng nổi tiếng như Sầu riêng ‘Ông Tề’ (Long Thành), Sầu riêng ‘khổ qua’ (Mỹ Tho), Sầu riêng Cái mơn (hột lép).
Mùi hương đặc biệt của sầu riêng đã được so sánh với nhiều thứ mùi như mùi chồn hôi, mùi cống rãnh, mùi thối của ói(!) hay mùi hành thối, mùi phó mát quá hạn!
Người Indonesia cho rằng ngửi mùi sầu riêng nhiều quá sẽ không tốt cho sức khoẻ, nên cấm không cho mang sầu riêng trên các phương tiện chuyên chở công cộng..
Thành phần dinh dưỡng:
100 gram phần ăn được (cơm) bỏ hội, chứa:
- Calories ..................... 144
- Chất đạm ................... 2.5- 2.8g
- Chất béo .................... 3.1- 3.9 g
- Chất sơ ...................... 1.7 g
- Calcium ..................... 7.6- 9.0mg
- Sắt .............................. 0.73-1.0mg
- Phosphorus ................ 37.8- 44.0mg
- Potassium .................. 601-1810mg
- Sodium ...................... 15mg
- Beta-carotene (A) ...... 20-30 IU
- Thiamine (B1) ........... 0.240-0.352mg
- Riboflavine (B2) ....... 0.200mg
- Niacin (B3) ............... 0.683- 0.700mg
- Ascorbic acid ............ 23.9-25mg
Xét về phương diện dinh dưỡng, Sầu riêng có thể được xem như là mội trái cây bổ dưỡng chứa nhiều carbohydrates (gồm nhiều đường hữu cơ như sucrose, fruciose, galaciose..) nên cung cấp nhiều năng lượng. Tuy lượng chất béo khá cao nhưng thuộc loại chất béo tốt. Sầu riêng không phải là thực phẩm tốt cho người muốn giữ không tăng cân..
Vài phương thức sử dụng:
Đông Y dùng vỏ Sầu riêng làm thuốc. Vị thuốc được xem là có vị đẳng, tính ấm có tác dụng tiêu thực, liêm hãn, ôn phế và chỉ khái. Vỏ sầu riêng sao đen có tính cầm máu.
- Tại Philippines: Sầu riêng được dùng rất nhiêu trong kỹ nghệ bánh kẹo, làm mứt,
kẹo loại nougat. Riêng tại Davao có món nổi tiếng Kem Sầu riêng-Magnolia. Sầu riêng còn xanh có thể nấu ắn như rau, và có thể nấu chín rồi làm bánh, nhưng mất đi phần lớn mùi và vị.
- Tại Mã lai: Sầu riêng được ướp đường hoặc ướp muối để giữ lâu. Hột được nấu chín hay nướng ăn thay điều hay đậu phộng. Món tempoyak là sầu riêng để lên men bằng vi khuẩn Lactobacillus plantarum, L.brevis..; Món lempog là sâu riêng ngào đường ăn với cơm; món boder là sầu riêng xé nhỏ trộn muối, hành tây và dấm..
- Tại Indonesia: Dân vùng Batak ắn cánh hoa thay rau, dân đảo Moluccas dùng vỏ phơi khô để hun cá..
- Tại Việt Nam: Sầu riêng là loại quả được xem là ngon và bổ. Hạt được rang, nướng, vùi than hay luộc ăn như hạt mít. Vỏ sâu riêng dùng chữa đầy bụng, ăn không tiêu; vỏ khô có thể dùng đốt xông trừ muỗi. Lá và rễ để trị cảm nóng, sưng gan vàng da.
Tài liệu sử dụng:
- Phytochemical and Ethnobotanical Databases (Jim Duke).
- The Oxford Companion to Food (Alain Davidson).
- Whole Foods Companion (Dianne Onsiad).
- Strange Food (Michael freeman).
- Từ điển Cây Thuốc Việt Nam (Võ vẫn Chi).
Bài viết trích từ nguồn: Tự Điển Thảo Mộc Dược Học - DS. Trần Việt Hưng
Xem thêm: THUỐC BỔ, THUỐC BỒI DƯỠNG - Sầu Riêng
Nhận xét
Đăng nhận xét