Bưởi (citrus grandis (L.Osb.) thuộc họ Cam (Rutaceae).
Mô tả: Cây to cao đến 10m. Cành có gai nhỏ dài đến 7 cm. Lá hình trái xoan, hai đầu tù, mép nguyên dày; cuống lá có cánh rộng. Cụm hoa chùm gồm 7-10 hoa to, màu trắng, rất thơm. Quả hình cầu, đường kính 15 – 30 cm, có cùi rất dày, trong, thường có 12 múi; cơm quả chua hay ngọt, màu trắng vàng hay hồng tùy giống. Cây ra hoa kết quả hầu như quanh năm.
Bộ phận dùng: Lá, vỏ quả và cơm quả (ép lấy dịch).
Nơi sống và thu hái: Cây được trồng ở khắp nơi. Lá thu hái quanh năm. Vỏ quả lấy ở quả chín vào mùa thu đông. Lá dùng tươi hay phơi trong râm. Vỏ quả phơi trong râm rồi gác bếp; khi dùng rửa qua cho sạch, gọt lấy lớp vỏ the ở ngoài. Dịch quả ép từ cơm quả chín.
Hoạt chất và tác dụng: Chưa có tài liệu phân tích đầy đủ các hoạt chất. Đã biết trong 100g dịch quả chín, có 89g nước, 9g gluxit, 0,6g protit, 0,lg lipit và các chất khoáng (tính theo mg): Ca 20, P 18, K 190, Mg 12, 87 Na, C1, Fe, Cu, Mn... và các vitamin (tính theo mg): C 40, B 0,07 - 0,05, PP 0,3 và tiền sinh tố A 0,1. Tinh dầu chứa limonen, pinen, citral. Còn có các ancol, pectin, axit citric. Dịch quả có tính chất khai vị và bổ, lợi tiêu hóa, lọc máu, dẫn lưu mật và thận, chống xuất huyết, làm mát. Được chỉ định dùng trong trường hợp chán ăn, mệt mỏi, khó tiêu, ngộ độc, đa huyết, tạng thấp khớp, ít nước tiểu, suy mật, giòn mao mạch, chứng sốt và bệnh phổi.
Theo Y học cổ truyền, lá có vị đắng, the, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng tán hàn, tán khí, thông hành kinh lạc, giải cảm, khu phong trừ đàm, tiêu thực, hoạt huyết tiêu sưng, dãn gân giảm đau. Thường dùng uống chữa sốt ho, nhức đầu hắt hơi, kém ăn do phong hàn.
Dùng nướng chín để nắn, xoa bóp hay sắc nước xông và ngâm để chữa sưng chân do hàn thấp chướng khí, giảm đau do trúng phong tê bại. Lá non dùng chữa sưng trên khớp, bong gân, gãy xương do ngã, đánh đập; còn dùng chữa đau bụng, đầy bụng do lạnh. Vỏ quả có vị cay, mùi thơm, tính mát, có tác dụng trừ phong, hóa đàm, tiêu báng, phá khí, thường dùng trị đàm kết đọng, tích báng, đau bụng do phong đờm.
Cách dùng: Ngày dùng 3 1y dịch quả chín, trước các bữa ăn. Lá dùng sắc uống ngày 8-16g. Dùng ngoài không kế liều lượng.
Hạt Bưởi bỏ vỏ ngoài nướng cháy đen, nghiền thành bột, dùng bôi chốc lở da đầu, ngày 2 lần, sau 2 - 3 ngày là khỏi.
Nhận xét
Đăng nhận xét