Còn gọi là cây Chói đèn (leonurus heterophyllus Sweet) thuộc họ Hoa môt (Lamiaceae).
Mô tả: Cây thảo sống hàng năm cao hơn 1m. Thân vuông, ít phân nhành. Lá mọc đối, có gốc gần như tròn, có răng cưa, rộng, các lá giữa dài, xẻ thùy, lá ở ngọn ngắn, ít xẻ hoặc nguyên. Hoa trắng hồng hoặc tím hồng xếp thành vòng ở kẽ lá. Quả nhỏ, 3 cạnh, có màu xám nâu. Ở loài Leounrus sibiricus L. lá phía trên chia thùy nhiều hơn, tràng 2 môi, môi trên dài hơn môi dưới. Cây ra hoa tháng 3-5, có quả tháng 6- 7.
Bộ phận dùng: Phần cây trên mặt đất và hạt.
Nơi sống và thu hái: Cây mọc hoang và cũng được trồng bằng hạt ở Tiền Giang, Đồng Tháp, Bến Tre, Hậu Giang, Kiên Giang. Ích mẫu có thể trồng quanh năm nhưng tốt nhất là đầu mùa mưa. Cây ưa đất ẩm, tơi xốp, thoát nước nhưng không kén đất nên có thể trồng nhiều. Cần xử lý hạt giống trước khi giao. Sau khi trồng được 3 - 4 tháng, khi cây bắt đầu ra hoa thì cắt để lại các chồi gốc để cây tiếp tục phát triển. Nên thu hoạch vào lúc trời nắng, trải mỏng để héo đem nấu cao hoặc phơi khô để dùng dần.
Hoạt chất và tác dụng: Trong cây có tinh dầu, các bazơ có N (trong đó một số là dẫn xuất guanidin), cholin, flavonoit, 7 glucozit nhân sterol, có saponin và 15 axit amin. Chúng có tác dụng trên tử cung, huyết áp, tim mạch, hệ thần kinh, kháng sinh đối với một số vi trùng, ngoài ra tác dụng trên viêm thận và phù cấp tính,
Theo Y học cổ truyền, Ích mẫu có vị đắng tính mát, có tác dụng khử ứ, sinh tân, điều kinh, lợi thủy, thường dùng chữa kinh nguyệt bế tắc, máu ứ tích tụ sau khi sinh đẻ, trước khi thấy kinh đau bụng hoặc kinh ra quá nhiều, làm an thai, giảm đau, làm dễ đẻ. Còn hạt thì có vị cay hơi ấm, bổ can thận, ích tinh sáng mắt, bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh.
Cách dùng: Ngày dùng 6 - l2g thân lá sắc uống, có thể nấu cao uống. Dùng riêng hoặc phối hợp với Ngải cứu, Cỏ Cú, Nghệ đen. Thân và quả giã đắp dùng sắc lấy nước rửa chữa bệnh sưng vú, chóc đầu, lở ngứa. Hạt dùng vào thuốc phụ khoa, làm chọ dạ con mau co lại, co tử cung, làm thuốc lợi tiểu và sáng mắt.
Trích nguồn: CÂY THUỐC TRỊ BỆNH THÔNG DỤNG của PTS. Võ Văn Chi
Nhận xét
Đăng nhận xét