CÂY RAU LÀM THUỐC - RAU TÀU BAY

Rau tàu bay - Gynura crepidioides Benth. = Crassocephalum crepi dioides (Benth.) S. Moore, thuộc họ Cúc - Asteraceae. Cây thân cỏ mập, có thân tròn hay có khía rãnh, mễm, mầu xanh, mọc đứng, có thể cao đến 1m. Lá mỏng hình trứng dài, phần chóp phiến lá có hình thoi, phần dưới có những thuỳ xẻ sâu mép lá có răng cưa. Cụm hoa dạng đầu, mọc ở nách lá hoặc ở ngọn, gồm nhiều hoa mầu hồng nhạt; bao chung gồm bai hàng lá bắc hình sợi chỉ. Quả bế, hình trụ, có một mào lông trắng ở đỉnh.

Rau tàu bay phân bố ở Việt nam, Lào, Campuchia, Trung Quốc và một số nước châu Phi. Ở nước ta, nó mọc rất phổ biến ở các bãi hoang sau nương rẫy, ven đường, bìa rừng, ven khe suối. Nhờ số lượng quả (và hạt) nhiều, lại dễ phát tán, nên Rau tàu bay sinh sản bằng hạt rất nhanh.

Ngọn và lá non có mùi thơm, có thể dùng làm rau xanh ăn sống, cùng với một số loại lá khác dùng ăn với bánh xèo, hoặc vò nát trộn với muối ăn hoặc luộc, xào, nấu canh hay muối dưa ăn. Cũng thường được thu hái làm thức ăn cho lợn. Thành phần hoá học và giá trị định dưỡng của Rau tàu bay đã được phân tích theo kết quả sau (tính theo phần trăm): nước 91,1; protein 2,5; lipid 0,2; cellulose 1,6; dẫn xuất không protein 3,7; khoáng toàn phần 0,9. Trong 1kg thức ăn, có protein tiêu hoá là 18g, calcium 0,8g và phosphor 0,3g (Tài liệu của Viện chăn nuôi, 1979). Trong Rau tàu bay, có 3,4mg% caroten, 10mg% vitamin C.

Tiến sĩ Đỗ Tất Lợi cho biết ở một số vùng, nhân dân dùng lá tươi giã nát hoặc nhai nát đắp lên những vết rắn rết cắn.

Có nhiều loài khác cũng thuộc chi Gynura có thể dùng làm rau ăn được như cây Cải kim thất (Gynura barbaraefolia Gagnep.) có lá và ngọn non có thể ăn thay rau; cả cây cũng dùng chữa phong thấp, đau nhức xương; cây cải giả (Gynura nitida DC.), có lá và ngọn non dùng nấu canh ăn mát.

Có một số loài tương tự cùng trong họ Cúc cũng được sử dụng. Như cây Rau tàu bay lá xẻ hay Hoàng thất (Erechtites valerianifolia (Wolf.) DC. và E. hieracifolia (L.) Raf. ex DC.) đều có lá và ngọn non nấu canh hay xào ăn ngon.

Trích từ sách: Cây Rau Làm Thuốc

của PTS Võ Văn Chi

do NXB TH Đồng Tháp ấn hành

Xem thêm: Đắp vết thương Rắn Rết cắn - Rau Tàu Bay