Cây Hoa Chữa Bệnh - CÚC TRỪ TRÙNG

Tên khác: Cúc trừ sâu.

Tên khoa học: Chrysanthemum cinerariaefolium Visiane [Pyrethrum cinerariae folium Visiani]. Họ Cúc (Asteraceae).

Nguồn gốc:

Cây nguồn gốc xứ Dalmatia (ven biển Adriatic) và Montenego (Nam Tư cũ). Cây được phân bố ở vùng núi Ânpơ và Ban Căng (châu Âu); được nhiều nước trồng để khai thác: Pháp, Nga, Đức, Nam Tư (cũ), sau lan sang và được trồng nhiều ở Nhật Bản (châu á), Kenia (châu Phi) và Hoa Kỳ (châu Mỹ, Tân thế giới). Ở Việt Nam, Viện Dược liệu đã trồng thử ở các trại cây thuốc Sa Pa (Lào Cai), Tam Đảo (Vĩnh Phúc), đã thu được kết quả ban đầu (những năm 1560- 70); thường trồng đến năm thứ hai, thứ ba mới hái hoa; trồng một lần thu hoạch 10 - 20 năm.

Mô tả:

Cây thảo, sống lâu năm, cao 50 - 60 cm, thân cành và lá phủ lông mềm, cây mọc thành khóm rậm; gốc cây hoá gỗ; lá to, có lông to, thuỷ sẻ sâu; thân mang 1 cụm hoa hình đầu; hoa màu vàng; hình ống ở giữa cụm; các hoa hình lưỡi, màu trắng ở vòng ngoài cùng; lá bắc hình vẩy, có lông nhung. Quả bế có sọc nổi, hơi cong hình cung.

Bộ phận dùng:

Ngọn cành mang hoa và lá, hoặc riêng cụm hoa hình đầu, phơi, sấy khô.

Thành phần hoá học:

Hoạt chất chính là hỗn hợp các chất pyrethrin trong hoa do các ester của những acid nhân cyclopropan và những alcolceton tạo nên (cyelapenten); chất chính là pyrethrin I (= ester của acid chrysanthemic và pyrethrolon). Pyrethrin không tan trong nước; mà tan trong cồn, ether dầu hoa, kerosen, ethylen dichlorid v.v...

Tác dụng:

Hoa rất độc đối với động vật máu lạnh, nhưng đối với động vật máu nóng (có vú), trên thực tế lại không có hại.

Tác dụng trừ trùng được tăng gấp bội, khi pha bột hoa Cúc hoặc hoạt chất pyrethim với hoá chất mang nhóm chức methylen-dioxy-phenyl.

Công dụng: (Hoa Cúc)

Dùng trong: trị giun đũa và giun kim.

Dùng ngoài: diệt côn trùng có hại trong nội thất: diệt ruồi, muỗi, nhặng, gián, ve; dùng cho vệ sinh cá nhân, diệt chấy, rận, rên, côn trùng gây bệnh. Có thể dùng làm hương trừ muỗi; trong công thức có: 20% bột hoa Cúc trừ trùng; 30% bột thân lá; 50% bột và nhựa làm hương.

Cách dùng, liều lượng:

Trị và phòng bệnh chấy, rận (họa Cúc và pyrethrin). Dạng thuốc dùng hoạt chất pyrethrin (là chất độc hại thần kinh diệt nhanh động vật chân khớp) của hoa Cúc trừ trùng được bào chế dưới dạng thuốc xức, dung dịch bôi, gel, phun mù, thuốc gội đầu v.v...

1. Phun mù, bơm, phun sát chân tóc và lông; để tiếp xúc 1/2 giờ; chải và gội. Dùng 3 ngày liên tục.

2. Thuốc nước, thuốc xức và gội, xức lên đầu tóc; chà xát quấn khăn hoặc đội mũ vải kín, suốt đêm rỗi gội đầu, làm tiếp ngày hôm sau. Dùng lại sau 1 tuần lễ, nếu còn trứng.

4. Thuốc gội: gội 1 lần/ ngày; dùng 3 ngày liền, nhúng ướt tốc, gội xức tóc để 3 phút, gội sạch, chải tóc với lược bí loại chấy và trứng chấy chết.

5. Trừ rận: xức vào nơi có rận, rửa xà phòng, tẩy uế quần áo, màn, chăn.

Chú ý:

Tránh để thuốc pyrethrin tiếp xúc với niêm mạc mắt, không uống thuốc này vì pyrethrin có thể gây đị ứng viêm da nặng. Để xa tầm tay trẻ nhỏ, không dùng cho trẻ đưới 30 tháng [Theo Từ Điển Bách khoa Dược học 1999].

Chú thích:

Loài Cúc Chryvsanthemum Coccineum Willd (Asteraceae) nguồn gốc Caucas Armenia - Ba Tư, cũng cho boa có tác dụng trừ trùng.

Bài viết được trích từ sách: CÂY HOA CHỮA BỆNH

của các tác giả Nguyễn Văn Đàn, Vũ Xuân Quang, 

Ngô Ngọc Khuyến biên soạn, NXB Y Học ấn hành.

Xem thêm: Có Chất Độc - Cúc Trừ Sâu