Vị thuốc dùng thạch cao sống, loại ngậm nước để uống, còn thạch cao nung chỉ được dùng ngoài. Khi cần chế biến chỉ hợ qua lửa để khử khuẩn và các tạp chất hữu cơ bên ngoài.
Tính vị: vị ngọt, cay, tính hàn.
Công năng chủ trị:
- Thanh nhiệt giáng hoả: trừ phiền, chỉ khát có tác dụng thanh tà nhiệt của hai kinh phế và dạ dày. Là thuốc chính để thanh nhiệt tả hoả; thường được dùng khi phần khí bị thực nhiệt. Trên lâm sàng thường dùng trong các bệnh sốt cao ra nhiều mồ hôi, lưỡi đỏ, miệng khát, mạch hồng, đại. Có thể phối hợp với tri mẫu, cam thảo, đại mã (gạo tẻ) trong bài Bạch hổ thang. Khi sốt cao kèm theo nôn mửa, tân dịch hao tổn, có thể phối hợp thuốc bổ âm hoặc thuốc giáng khí, ví dụ: thạch cao 30g, trúc diệp, trúc nhự, gạo tẻ (mỗi thứ 12g), mạch môn 16g, bán hạ 8g, thị đế (tai quả hồng) 10 cái. Bài thuốc này còn được dùng trong sốt cao viêm màng não. Cũng có thể phối hợp với hoàng liên trong sốt cao, tâm phiền nhiệt.
- Thanh phế nhiệt: dùng khi phế nhiệt, phế viêm, viêm khí quản, viêm họng; có thể phối hợp với hạnh nhân, cam thảo.
- Giải độc, chống viêm: dùng khi khí huyết bị nhiệt thiêu đốt, cơ thể phát ban thì phối hợp với sinh địa, huyền sâm, mẫu đơn bì; ngoài ra còn dùng trong bệnh đau răng đau đầu.
- Thu liễm sinh cơ: dùng khi bề mặt vết thương hoặc mụn nhọt bị lở loét, có thể phối hợp với các thuốc sau đây để dùng ngoài:
+ Thạch cao sống (bột mịn) 40g+ Ngũ bột tử (bột) 0,1g+ Phèn phi (bột) 5g
Liều dùng: 12 - 40g
Kiêng kỵ: những người yếu da dày, yếu tim, mạch vị tế, hoặc khi bị chứng dương hư thì không dùng
Chú ý:
- Tác dụng dược lý: thạch cao có tác dụng ức chế trung khu điều hoà thân nhiệt mà sinh ra tác dụng giải nhiệt; đồng thời ức chế trung khu mồ hồi do đó vị thuốc vừa có tác dụng giải nhiệt nhưng không làm ra mồ hôi không hao tốn tân dịch. Ngoài ra thạch cao còn ức chế sự hưng phấn của thần kinh cơ nhục. Do vậy mà nó có khả năng trấn kinh chống co giật. Tác dụng này là do ion calci sau khi đã được hấp thu vào máu. Theo Lê Khánh Trai, thạch cao có tác dụng cường tim ở nồng độ loãng, có xu hướng chống nóng khi nâng nhiệt độ lên ở chuột thí nghiệm.
- Theo Trần Vân Hiển, Ngô Văn Thông, hàm lượng calci trong thạch cao tính theo oxyd calci là 33,4%. Điều đó cho phép giải thích tác dụng dược lý của thạch cao nói trên.
Trích nguồn từ sách: "DƯỢC HỌC CỔ TRUYỀN"
của TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI,
Bộ môn DƯỢC HỌC CỔ TRUYỀN, NXB Y HỌC
Xem thêm: VỊ THUỐC NGỒN GỐC KHOÁNG VẬT - Thạch Cao
Nhận xét
Đăng nhận xét